روز جهانی ریشه‌کنی فقر (انگلیسی:International Day for the Eradication of Poverty)، هفدهم اکتبر و ۲۵ مهر هر سال است.این روز در سال ۱۹۹۲ در سازمان ملل متحد ثبت شد.سابقه برگزاری روز جهانی مبارزه با فقر به سال ۱۹۸۷ و گردهمایی حدود ۱۰۰ هزار نفر در مورد حقوق و آزادی بشر در میدان تروکادرو پاریس برگزار شد، که محل امضای اعلامیه جهانی حقوق بشر در سال ۱۹۴۸ بوده‌است. وریسینسکی، بنیان‌گذار جنبش بین‌المللی ATD Fourth World، و می‌توان به سنگ یاد بود آن اشاره کرد. در سال ۱۹۹۲، چهار سال پس از مرگ وی، سازمان ملل روز ۱۷ اکتبر ۲۵ مهر رسماً روز جهانی مبارزه با فقر را به رسمیت شناخت.
هر جا که مردان و زنان محکوم به فقر شدید باشند، حقوق بشر نقض می‌شود. وظیفهٔ رسمی و انسانی ما است که به این حقوق احترام بگذاریم.
برای فقر تاکنون تعاریف مختلف و متفاوتی ارائه شده است. اما به طور کلی فقر به شرایطی گفته می شود که در آن نیازهای اساسی و اولیه انسان برای تامین مواد غذایی، پوشاک و مسکن پاسخ داده نمی شود.
به عبارت دیگر فقر، محرومیت آشکار از رفاه است که می تواند در ابعاد مختلف اجتماعی آشکار شود.
البته باید توجه داشت که مقیاس های اندازه گیری فقر ، در کشورهای مختلف متفاوت است. بطور عمومی در کشورهای ثروتمند، خط ملی فقر در سطح بالاتری قرار دارد.
بر اساس معیارهای اندازه گیری جهانی ، بیش از ۴۰ درصد فقرای جهان در جنوب آسیا ، تقریباً ۲۵ درصد درآفریقای زیر صحرا و در حدود ۲۳ درصد درشرق آسیا زندگی می کنند.
بالاترین نرخ فقر در آفریقای زیر صحرا وجود دارد، حدود نیمی از جمعیت در این منطقه از جهان زیر خط فقر یک دلار در روز قرار دارند بعد از آفریقای زیر صحرا، جنوب آسیا قرار دارد.
به رغم آنکه در سال های پایانی قرن بیستم و دو دهه آغازین هزاره سوم ، جامعه شناسان در مورد بهبود اوضاع اقتصادی و اجتماعی کشورهای درحال توسعه خوش بین بودند و تحولات پس از پایان جنگ سرد را نقطه آغاز رشد اقتصادی و از میان رفتن فقر شدید می دانستند ، متاسفانه اما واقعیت های موجود نشان می دهد که هنوز فقر بخش عظیمی از ساکنان کره زمین را رنجور کرده است و موضوع کمی ذرآمدها نسبت به مخارج و عدم توسعه انسانی همچنان جامعه بشری را رنج می دهد.
این معضل به ویژه در دو سال اخیر و با گسترش پاندمی کووید ۱۹ نمود بیشتری داشته است . در این رابطه اخیرا سازمان ملل متحد هشدار داد، شیوع کرونا ویروس ، سبب شده 250 میلیون تن در سطح جهان به مرز گرسنگی سوق داده شوند . پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد کووید۱۹ احتمالا باعث افزایش فقر همه‌گیر از سال ۱۹۹۰ به بعد (یعنی سال وقوع بحران مالی آسیا) شده است.
در این رابطه “دیوید نابارو” (David Nabbaro) استاد بهداشت جهانی در دانشکده امپریال لندن و نماینده سازمان بهداشت جهانی در زمینه کووید-۱۹ هم درباره این بحران فزاینده جهانی هشدار داد و در مصاحبه با روزنامه آبزرور گفت: بسیاری از مردم با مشکلاتی جدی ناشی از کووید در کشورهایی همچون نپال، بنگلادش و هند، کشورهای شرق آسیا مانند اندونزی و دیگر کشورها از جمله آمریکای لاتین، کارائیب و خاورمیانه مواجه هستند.
“اولیور د اسکاتر” ((Olivier De Schutte گزارشگر ویژه سازمان ملل در مبارزه با فقر شدید و حقوق بشر نیز هشدار داد، شیوع نوع جدید ویروس کرونا (کووید- ۱۹) ، میلیونها تن را در سطح جهان به سمت گرسنگی سوق داده و برنامه پایان دادن به فقر تا سال ۲۰۳۰ را با مشکل روبرو کرده است.
او با اشاره به اینکه رشد و توسعه به تنهایی برای حل موثر فقر کافی نخواهد بود افزود، به عقیده من در مبارزه با فقر باید ثروت از نو توزیع شود.
یش‌بینی می‌شود در جنوب صحرای آفریقا ۲۳ میلیون نفر از مردم و در آسیای جنوبی ۱۶ میلیون نفر تحت فشار فقر باشند.
در سطح کشورها، تخمین زده می‌شود سه کشور دارای بیشترین تغییر در تعداد فقرا باشند ؛ هندوستان با ۱۲ میلیون نفر، نیجریه با پنج میلیون نفر و جمهوری دموکراتیک کنگو با دو میلیون نفر. در کشوری مانند اندونزی پیش‌بینی شده که بیش از یک میلیون نفر به دلیل پیامدهای کووید۱۹ در فقر شدید غوطه‌ور شوند.
انتظار می‌رود که در آمریکای لاتین و کارائیب، شرق آسیا و اقیانوس آرام و خاورمیانه و شمال آفریقا نیز حداقل ۱۰ میلیون نفر با معیشت روزانه کمتر از پنج دلار و نیم دلار زندگی کنند.
البته ناگفته نماند که پاندمی کووید ۱۹ نه تنها گریبانگیر کشورهای عقب مانده از توسعه بوده بلکه در کشورهای توسعه یافته نیز سبب تعطیلی بسیاری از کسب و کارها و گسترش فقر در این کشورها شده است.
در ایتالیا ، کشوری که کشته شدگان بسیاری ناشی از COVID-19 داشته است ، زمانی که قرنطینه عمومی در سراسر کشور تحمیل شد ، تعداد فزاینده ای از خانواده ها تحت فشار مالی قرار گرفتند .
بحران در ایتالیا به نحوی بود که این ترس را بوجود آورد که
مافیاها از این موقعیت استفاده کنند و ناآرامی های اجتماعی را به ویژه در
جنوب این کشور دامن بزنند.
ایتالیا از جمله کشورهایی بود که در جریان شیوع کرونا در اروپا خسارات زیادی متحمل شده است.
تحقیقات جدید منتشرشده توسط موسسه جهانی پژوهش توسعه اقتصادی دانشگاه ملل متحد UNU-WIDER هشدار می‌دهد که آسیب‌های اقتصادی ناشی از همه‌گیری جهانی کرونا می‌تواند فقر جهانی را تا حدود نیم‌میلیارد نفر یعنی هشت درصد از کل جمعیت بشر افزایش دهد.
این نخستین باری است که فقر در ۳۰ سال گذشته یعنی از سال ۱۹۹۰ به بعد در سطح جهانی در این حد افزایش می‌یابد ، عقب‌گردی در این ابعاد می‌تواند یک دهه پیشرفت در کاهش فقر را در سطح جهانی معکوس کند یعنی تحقق برنامه ۲۰۳۰ و به‌ویژه اهداف «توسعه پایدار جهانی بدون فقر و گرسنگی صفر»، در معرض تهدید قابل توجهی قرار گیرد.
البته هنوز این امید وجود دارد که با شروع بهبودی پس از کرونا ویروس و بازگشت به مسیر اهداف توسعه پایدار ، بسیاری از مردم از “پیشرفت بهتر” بهره مند شوند . پیشرفت به معنای تغییر رابطه ما با طبیعت و برچیدن ساختارهای تبعیض است که مردم را در فقر قرار می دهد.
این گونه پیشرفت باید بر اساس چارچوب اخلاقی و حقوقی حقوق بشر باشد که کرامت انسان را در قلب سیاست و عمل قرار می دهد.
در این نوع پیشروی نه تنها هیچ کس عقب نمی ماند ، بلکه افرادی که در فقر زندگی می کنند به طور فعال تشویق و حمایت می شوند تا به طور فعال در جامعه حضور و مشارکت آگاهانه و معناداری در فرایندهای تصمیم گیری داشته باشند که مستقیماً بر زندگی آنها تأثیر می گذارد.
برای پیشرفت ، باید با خرد ، انرژی و تدبیر اجازه دهیم که افرادی که در فقر زندگی می کنند بتوانند به جوامع ما و در نهایت به سیاره ما کمک کنند.
با توجه به چنین نگرشی شعار امسال روز جهانی ریشه کنی فقر ” باهم جلو می رویم برای پایان دادن به فقر مداوم ، احترام به همه مردم و سیاره ما” * انتخاب شده است تا با احترام به حقوق انسانی همه مردم جهان ، ریشه فقر در همه جوامع خشکانده شود .
